Chương 3 Tôi Nói Gì Khi Nói Về Chạy Bộ

Ngoài ra, như tôi nói ở trên, tôi đã trở nên hứng thú hơn với các môn thể thao khác như ba môn phối hợp và squash. Chỉ chạy mãi thì cũng không có lợi gì ình, tôi nghĩ, nếu đưa một sự đa dạng vào trong sinh hoạt hàng ngày và thiết lập một chế độ thể chất toàn diện hơn thì chắc chắn sẽ hay hơn. Tôi thuê một huấn luyện viên bơi lội riêng, người đã giúp tôi bắt đầu từ khái niệm căn bản, và tôi đã học được cách bơi nhanh hơn và nhịp nhàng hơn trước. Cơ bắp của tôi phản ứng lại môi trường mới, và thể lực bắt đầu thay đổi rõ rệt. Trong khi đó, như thủy triều rút, thời gian chạy marathon của tôi tiếp tục kém đi, dần dần nhưng không cưỡng lại được. Và tôi nhận ra là mình không thích chạy bộ nhiều như trước nữa. Một sự mệt mỏi thường trực mở ra giữa tôi và chính ý niệm về chạy bộ. Bắt đầu có một cảm giác thất vọng rằng tất cả công sức của tôi đã không được đền đáp, rằng có cái gì đó đang cản trở tôi, như một cánh cửa mọi ngày vẫn mở rộng bỗng đóng sầm trước mặt tôi. Tôi gọi tình trạng này là nỗi buồn người chạy. Ở phần sau tôi sẽ nói cặn kẽ hơn đó là kiểu buồn nào.

Đã mười năm kể từ hồi sống ở Cambridge (từ năm 1993 đến năm 1995, thời Bill Clinton còn làm tổng thống) Khi gặp lại sông Charles, một ham muốn được chạy dâng trào trong tôi. Nói chung, trừ phi có một thay đổi lớn lao nào đó xảy ra, nếu không thì những con sông trông vẫn luôn vậy, và sông Charles nói riêng thì hoàn toàn không đổi khác. Thời gian trôi, sinh viên đến rồi đi, tôi đã già thêm mười tuổi, và bao nhiêu nước đã trôi qua cầu theo đúng nghĩa đen. Nhưng dòng sông vẫn không biến đổi. Nước vẫn chảy xiết, và lặng thầm, hướng về cảng Boston. Nước tắm đẫm đôi bờ, làm cho cỏ mùa hè mọc dày, giúp cung cấp thức ăn cho loài chim nước, và dòng sông trôi lặng lờ, không ngừng nghỉ, dưới những cây cầu già cỗi, soi bóng những đám mây vào mùa hè, nhấp nhô những tảng băng vào mùa đông – rồi âm thầm đổ ra biển.

Sau khi đã soạn đồ đạc mọi thứ ra rồi, chịu đựng tình trạng quan liêu trong việc chuyển đến đây, và đã thích nghi với cuộc sống ở Cambridge, tôi lại bắt tay vào chạy bộ nghiêm túc. Hít vào khí lạnh sảng khoái ban mai, một lần nữa tôi cảm nhận được niềm vui khi chạy bộ trên mặt đất thân quen. Tiếng bước chân tôi, hơi thở và nhịp đập trái tim tôi, tất cả hòa quyện cùng nhau trong một phức điệu duy nhất. Sông Charles là thánh địa của đua thuyền buồm, lúc nào cũng có ai đó đang chèo thuyền trên sông. Tôi thích đua với họ. Thường thì thuyền nhanh hơn tôi, dĩ nhiên rồi. Nhưng khi chỉ có một con thuyền duy nhất thong thả chèo thì tôi có thể thích thú mà bỏ công khó nhọc.

Có lẽ vì là quê hương của marathon Boston mà Cambridge đầy cả người chạy bộ. con đường chạy bộ dọc sông Charles kéo dài tít tắp, nếu muốn ta có thể chạy hàng giờ. Vấn đề là con đường cũng được người chạy xe sử dụng, vậy nên ta phải dè chừng mấy chiếc xe đạp vút ngang qua ta từ sau lưng. Còn có những kẽ nứt ở nhiều chỗ trên vỉa hè mà ta phải cẩn thận để không vấp phải, và đôi lần đèn giao thông thật lâu khiến ta có thể bị kẹt lại, có thể gây trở ngại cho việc chạy của ta. Còn lại thì đó là một con đường chạy bộ tuyệt vời.

Thỉnh thoảng trong lúc chạy tôi nghe nhạc jazz, nhưng thường thì rock, vì nhịp của nó là nhạc đệm tuyệt vời nhất cho nhịp chạy. Tôi thích Red Hot Chili Peppers, Gorillaz và Beck hơn, và cả mấy thứ lỗi thời như Creedence Clearwater Revival và Beach Boys. Nhạc có tiết tấu càng đơn giản càng tốt. Ngày nay rất nhiều người chạy sử dụng iPod, nhưng tôi thì thích cái máy nghe nhạc MD mà tôi đã quen dùng hơn. Nó lớn hơn cái iPod một chút và không chứa được nhiều dữ liệu như iPod, nhưng nó tiện cho tôi. Lúc này tôi không muốn lẫn lộn âm nhạc với máy móc. Cũng như thật không hay khi nhập nhằng giữa bạn bè với công việc và tình dục.

Như tôi đã đề cập, tháng Bảy tôi chạy được 186 dặm. Nhưng trong tháng ấy có hai ngày trời mưa, và cả hai ngày tôi đều chạy trên đường. Và có rất ít ngày thời tiết quá oi bức và nóng nực đến không chạy được. Vậy nên nói chung, chạy 186 dặm cũng không tồi lắm. Không tệ chút nào. Nếu chạy 136 dặm một tháng nghĩa là chạy nghiêm túc thì chạy 186 dặm phải là chạy cật lực. Càng chạy nhiều thì tôi càng sụt cân. Trong hai tháng rưỡi tôi giảm được đâu chừng ba cân, và cái tảng mỡ mới xuất hiện quanh bụng tôi đã biến mất. Cứ hình dung là đến cửa hàng thịt, mua ba cân thịt mang về nhà. Bạn sẽ hiểu được vấn đề. Tôi có những cảm xúc lẫn lộn khi mang mớ cân thừa đó bên mình mỗi ngày. Nếu ta sống ở Boston, bia hơi Samuel Adams (Summer Ale) và Dunkin’ Donut[1] là những yếu tố cần thiết của cuộc sống. Nhưng tôi khoái chí phát hiện ra là ngay cả những thứ khoái khẩu này cũng có thể được bù đắp lại bằng tập luyện kiên trì.

Có thể hơi ngớ ngẩn một chút khi ai đó đến tuổi tôi rồi mới nói điều này, nhưng tôi chỉ muốn chắc là mình nói rõ ràng, cặn kẽ: tôi là kiểu người thích được ở một mình. Để diễn đạt chính xác hơn, tôi là kiểu người không thấy buồn phiền khi ở một mình. Tôi thấy dành một hai giờ mỗi ngày chạy bộ một mình, không nói gì với ai, cũng như bốn năm giờ đồng hồ một mình tại bàn viết là việc không khó khăn cũng chẳng buồn chán. Tôi đã có khuynh hướng này từ khi còn trẻ, hồi ấy, nếu được chọn, tôi thích đọc sách một mình hay chú tâm nghe nhạc hơn là cùng với ai khác. Bao giờ tôi cũng có thể nghĩ ra thứ này thứ nọ để làm một mình.

Dù vậy, nhưng sau khi lập gia đình sớm (lúc đó tôi hai mươi hai tuổi) tôi cũng đã dần quen với chuyện sống với một người khác. Sau khi rời trường đại học tôi làm chủ một quán rượu, do vậy tôi học được cái tầm quan trọng của việc cùng với người khác và cái điều hiển nhiên là ta không thể sống được một mình. Thế rồi, dần dà, dù có lẽ đây là cách giải thích của riêng tôi, qua kinh nghiệm bản thân tôi khám phá ra phải làm thế nào để quảng giao bặt thiệp. Giờ đây, hồi tưởng lại quãng thời gian ấy, tôi có thể thấy rằng trong suốt những năm tháng tuổi hai mươi của mình, thế giới quan của tôi đã thay đổi, tôi đã chín chắn hơn. Bằng cách chõ mũi vào đủ nơi đủ chốn, tôi đã có được những kỹ năng thực tiễn cần thiết để sống. Không có được mười năm dày dạn đó thì chắc tôi đã không viết tiểu thuyết, và dù cho cố gắng đi nữa tôi cũng không viết được. Chẳng phải là tính cách con người thay đổi khủng khiếp đến như thế. Cái mong muốn được một mình trong tôi vẫn không thay đổi. Chính vì vậy mà dành độ một giờ để chạy bộ, duy trì thời gian tĩnh lặng, riêng tư của riêng mình là điều quan trọng để giúp tôi duy trì sức khỏe tinh thần. Khi chạy bộ tôi không phải trò chuyện với ai và không phải lắng nghe ai. Tôi chỉ phải làm mỗi một chuyện là thưởng ngoạn phong cảnh lướt qua. Đây là một phần trong ngày không thể thiếu đối với tôi.

Người ta thường hỏi tôi nghĩ đến cái gì trong lúc chạy bộ. Thường thì chính những người hỏi như vậy chưa từng chạy đường dài. Tôi luôn ngẫm nghĩ câu hỏi này. Chính xác là mình nghĩ gì khi chạy? Tôi cũng không biết nữa.

Những hôm trời lạnh thì chắc tôi có nghĩ một chút rằng trời lạnh làm sao. Và nghĩ về cái nóng vào những ngày nóng nực. Khi buồn, tôi nghĩ một chút về nỗi buồn. Khi tôi vui tôi nghĩ một chút về niềm vui. Như tôi đã nói trước đây, những ký ức bất chợt cũng ùa về trong tôi. Và thỉnh thoảng, thật ra là hầu như không bao giờ, tôi có được một ý tưởng có thể dùng trong tiểu thuyết. Nhưng thực ra thì khi chạy tôi không nghĩ nhiều về bất cứ gì đáng nói.

Tôi chỉ chạy. Tôi chạy trong sự rỗng không. Hay có lẽ tôi nên nói cách khác như thế này: tôi chạy để đạt được một sự rỗng không. Nhưng như bạn cũng đoán được, thảng hoặc một ý nghĩ sẽ lẻn vào cái rỗng không này. Tâm trí con người không thể hoàn toàn trống rỗng. Cảm xúc con người không đủ mạnh mẽ hay kiên định để duy trì một tình trạng chân không. Điều tôi muốn nói là, các kiểu tư tưởng và ý nghĩ xâm chiếm những cảm xúc của tôi trong lúc tôi chạy vẫn là thứ yếu so với cái rỗng không ấy. Không có nội dung, chúng chỉ là những ý nghĩ bất chợt tập hợp xung quanh cái rỗng không trung tâm đó.

Những ý nghĩ chợt nảy ra trong tôi khi tôi chạy giống như mây trên bầu trời. Mây đủ mọi kích thước khác nhau. Chúng đến rồi đi, trong khi bầu trời vẫn là bầu trời vĩnh cửu. Những đám mây chỉ là những vị khách trên bầu trời đi qua rồi biến mất, bỏ lại bầu trời. Bầu trời vừa tồn tâij vừa không tồn tại. Nó có thực thể và đồng thời không. Và ta đón nhận cái khoảng mênh mang ấy và say sưa thưởng ngoạn, chỉ vậy thôi.

Giờ tôi đang ở cuối độ năm mươi. Hồi còn trẻ, tôi chưa hề nghĩ thế kỷ hai mươi mốt sẽ thực sự đến và rằng, nói nghiêm túc, rồi mình sẽ đến lúc đi quá tuổi năm mươi. Lý thuyết mà nói, dĩ nhiên, thật hiển nhiên là một ngày nào đó, nếu không có gì khác xảy ra, thế kỉ hai mươi mốt sẽ đến và tôi sẽ quá năm mươi tuổi. Hồi còn trẻ, nếu bảo tôi hãy hình dung ra mình ở tuổi năm mươi thì cũng khó như yêu cầu tôi hình dung, một cách cụ thể thế giới bên kia vậy. Mick Jagger có lần đã khoác lác, “Tôi thà chết còn hơn là còn hát bài ‘Satisfaction’ ở tuổi bốn lăm.” Nhưng giờ ông đã quá sáu mươi và vẫn còn hát bài “Satisfaction”. Một số người có thể thấy chuyện đó buồn cười, nhưng tôi thì không. Khi còn trẻ, Mick Jagger không thể nào hình dung ra mình ở tuổi bốn mươi lăm. Khi còn trẻ, tôi cũng y như vậy. Tôi có cười Mick Jagger được không? Không thể nào. Tôi chỉ tình cờ không phải là một ca sĩ nhạc rock thôi. Không ai nhớ được hồi trẻ tôi đã nói những điều ngu ngốc gì, vậy nên người ta sẽ không trích dẫn lại cho tôi nghe. Chỉ khác có vậy thôi.

Và phút này, tại đây, tôi đang sống trong cái thế giới không thể hình dung được này. Có cảm giác thật lạ lùng, và tôi chịu, không thể nói được mình may mắn hay không. Có lẽ điều đó không quan trọng. Đối với tôi – và đối với tất cả mọi người khác, có lẽ thế - đây là kinh nghiệm đầu tiên của tôi về chuyện già đi, và những cảm xúc tôi có nữa, tất cả đều là những cảm xúc lần đầu. Nếu đó là thứ gì tôi đã kinh qua trước đây thì tôi đã có thể hiểu dễ dàng hơn, nhưng vì đây là lần đầu tiên nên tôi không thể. Tạm thời tôi chỉ có thể làm mỗi một điều là tạm hoãn bất kỳ đánh giá chi tiết nào và chấp nhận mọi sự như thế. Cũng giống như tôi chấp nhận bầu trời, những đám mây, và dòng sông. Và còn có cả cái gì hồ như hài hước nơi toàn bộ chuyện ấy, cái gì đấy ta không muốn vứt bỏ hoàn toàn.

Như tôi đã nói ở trên, đua tranh với người khác, dù là trong đời sống hàng ngày hay trong lĩnh vực nghề nghiệp của mình, đơn giản không phải là lối sống tôi theo đuổi. Hãy thứ lỗi cho tôi khi nói điều hiển nhiên, nhưng thế giới này hình thành từ đủ mọi hạng người. Người khác có giá trị riêng của họ để sống theo, điều đó cũng đúng đối với tôi. Những khác biệt ấy làm nảy sinh bất đồng, và sự kết hợp các bất đồng này lại có thể làm nảy sinh những ngộ nhận còn lớn hơn. Kết quả là, đôi khi người ta bị chỉ trích sai. Dĩ nhiên rồi. Bị hiểu lầm hay chỉ trích thì chẳng mấy vui vẻ, mà đúng hơn là một kinh nghiệm cay đắng làm người ta bị tổn thương sâu sắc.

Dù sao, khi già đi, tôi dần dần nhận ra rằng kiểu đau lòng và tổn thương này là một phần tất yếu của cuộc sống. Cứ nghĩ mà xem, chính bởi con người ta khác với mọi người mà họ có thể tạo ra cái tôi độc lập riêng của mình. Lấy tôi làm ví dụ. Chính nhờ cái khả năng phát hiện ra một số khía cạnh của một cảnh quan mà người khác không thể, cảm thấy khác với người khác và chọn lựa từ ngữ khác với từ ngữ của họ mà tôi có thể viết những câu chuyện chỉ của tôi mà thôi. Chính vì vậy mà ta có một tình trạng khác thường là rất nhiều người đọc cái tôi đã viết. Vậy nên cái thực tế tôi là tôi chứ không phải ai khác là một trong những vốn quý lớn nhất của tôi. Tổn thương về mặt cảm xúc là cái giá một người phải trả để được độc lập.

Đó là cái mà về cơ bản tôi tin tưởng, và tôi đã sống cả đời mình theo niềm tin đó. Trong một vài lĩnh vực đời mình, tôi tích cực tìm kiếm sự cô độc. Đặc biệt đối với người trong nghề của tôi, sự cô độc, không nhiều thì ít, là một cảnh trạng không thể tránh khỏi. Tuy vậy, đôi khi cái cảm giác cô lập này, như axit tràn ra khỏi lọ, có thể vô tình ăn dần ăn mòn trái tim một người và phân hủy nó. Cả bạn nữa cũng có thể thấy nó như một kiểu dao hai lưỡi. Nó bảo vệ tôi, nhưng đồng thời cũng đều đều cắt từ bên trong tôi cắt ra. Tôi nghĩ rằng theo cách của riêng mình, tôi ý thức được mối hiểm họa này – có lẽ qua kinh nghiệm – và chính vì vậy mà tôi phải luôn giữ cho cơ thể mình vận động, trong một số trường hợp là bắt mình làm quá sức, để hàn gắn nỗi cô quạnh tôi cảm thấy bên trong và nhìn nhận nó cho đúng. Không phải một hành vi cố ý mà đúng hơn là một phản ứng theo bản năng.

Cho phép tôi nói cụ thể hơn.

Khi tôi bị chỉ trích không đúng (ít nhất thì cũng theo quan điểm của tôi), hoặc khi ai đó mà tôi tin chắc sẽ hiểu tôi nhưng lại không hiểu, tôi bỏ đi chạy bộ lâu hơn thường lệ một chút. Chạy lâu hơn thì cũng giống như là tôi giải tỏa được về mặt thể chất cái phần bất mãn ấy trong tôi. Điều đó cũng khiến tôi một lần nữa nhận ra mình yếu đuối như thế nào, các khả năng của mình hạn chế ra sao. Tôi trở nên ý thức được, về mặt thể chất, những mức thấp chưa từng thấy này. Và một trong những kết quả của việc chạy bộ xa hơn thường lệ một chút là tôi trở nên mạnh mẽ hơn nhiều. Nếu tôi giận dữ, tôi hướng cơn giận đó vào mình. Nếu tôi có một cảm nghiệm gây thất vọng, tôi dùng nó để hoàn thiện mình. Đó là cách tôi vẫn luôn sống. Tôi âm thầm thẩm thấu những thứ tôi có thể, giải tỏa chúng đi sau đó, và trong một hình thức biến đổi có thể, như một phần của cốt truyện trong một cuốn tiểu thuyết.

Tôi không nghĩ hầu hết mọi người đều thích tính cách của tôi. Tôi thường cho rằng – có thể có một ít – rất ít – người thấy ấn tượng bởi tính cách của tôi, nhưng rất hiếm người thích. Làm gì có ai lại có những tình cảm nồng ấm, hay gần giống như thế, dành ột kẻ không thỏa hiệp, mà trái lại, mỗi khi có vấn đề, lại tự giam mình đơn độc trong phòng? Nhưng có thể nào một nhà văn chuyên nghiệp lại được mọi người ưa thích? Tôi không biết nữa. Có lẽ đâu đó trên thế gian thì có thể đấy. Khó mà nói chung chung. Ít ra, về phần tôi, một khi đã viết tiểu thuyết được nhiều năm, tôi chỉ là không hình dung ra nổi có ai thích mình trên bình diện cá nhân. Bị ai đó không thích, căm ghét và xem thường không hiểu sao lại có vẻ là điều tự nhiên hơn. Chẳng phải là tôi nhẹ nhõm khi điều ấy xảy ra. Thậm chí tôi còn không vui khi có người không thích mình.

Nhưng đó là chuyện khác rồi. Hãy trở lại với chạy bộ. Tôi lại về với lối sống chạy bộ. Tôi đã bắt ðầu chạy một cách nghiêm túc và giờ ðang chạy cật lực. Ðiều này có ý nghĩa gì với tôi, giờ đây khi tôi đang cuối độ tuổi năm mươi, tôi vẫn chưa biết. Nhưng tôi nghĩ nó phải có một ý nghĩa nào đó. Có thể không phải là cái gì sâu sắc, nhưng nó hẳn phải có một ý nghĩa. Dù sao, ngay lúc này tôi đang chạy cật lực. Tôi sẽ chờ đến sau này mới nghĩ xem chuyện ấy có nghĩa gì. (Hoãn suy nghĩ một điều gì đó là một trong những sở trường của tôi, một kỹ năng mà càng có tuổi tôi càng mài giũa được). Tôi đánh bóng giày chạy bộ của mình, thoa chút kem chống nắng lên mặt và cổ, canh lại giờ, và lên đường. Gió mậu dịch phất vào mặt tôi, một con diệc trắng trên cao, hai chân nó xếp thẳng hàng cung nghiêm bay qua bầu trời, còn tôi lắng nghe thứ nhạc yêu thích ngày xưa của mình, Lovin’s Spoonful.

Khi đang chạy tôi chợt nảy ra một ý nghĩ: dù thời gian chạy của mình trong mỗi lần chạy có không tiến bộ thì mình cũng chẳng thể làm được gì nhiều. Mình đã già đi, thời gian đang tính sổ với mình. Chuyện đó chẳng phải lỗi ai cả. Đấy là luật chơi. Cũng như sông chảy về biển, già đi và chậm lại chỉ là một phần của cảnh sắc thiên nhiên, mình phải chấp nhận nó. Có thể nó không phải là một quá trình thú vị gì lắm. Nhưng dù sao thì tôi có được lựa chọn chăng? Theo cách riêng của mình, cho đến nay tôi đã vui thỏa cuộc đời mình, cho dù tôi chẳng thể nào nói mình đã vui thú nó trọn vẹn.

Tôi không cố khoe khoang hay gì cả - ai lại đi khoe khoang những chuyện thế này? – nhưng tôi không phải là người sáng láng nhất. Tôi là kiểu người phải cảm thấy cái gì ấy bằng thể xác, thực sự sờ chạm thứ gì ấy, rồi mới hiểu rõ nó. Dù cho đó là gì, trừ phi tôi tận mắt nhìn thấy, nếu không tôi sẽ không tin chắc. Tôi là típ người thiên về thể lực, không phải trí tuệ. Dĩ nhiên tôi cũng có chút trí tuệ nào đó – ít nhất thì tôi nghĩ mình có. Nếu tôi không có chút trí tuệ nào thì không cách gì tôi có thể viết tiểu thuyết. Nhưng tôi không phải là kiểu người hoạt động bằng lý thuyết hay logic thuần túy, không phải là kiểu người lấy suy luận trí tuệ làm nguồn năng lượng. Chỉ khi tôi được trao một gánh nặng vật chất thực sự và cơ bắp của tôi bắt đầu rên rỉ (đôi khi còn kêu gào) thì cái thiết bị đo nhận thức của tôi mới vọt tới trước và cuối cùng tôi mới có thể thấu hiểu cái gì ấy. Khỏi phải nói, cần rất nhiều thời gian, cộng với nỗ lực, để đi qua từng giai đoạn, từng bước một, và đi đến một kết luận. Đôi khi việc ấy mất nhiều thời gian quá, và đến khi tôi tin chắc rồi thì đã quá trễ. Nhưng có thể làm được gì chứ? Kiểu người tôi là như vậy.

Khi chạy tôi tự nhủ mình hãy nghĩ đến một dòng sông. Và mây. Nhưng cơ bản thì tôi không nghĩ đến một cái gì cả. Tất cả những gì tôi làm là cứ chạy trong cái rỗng không tự tạo, ấm cúng, sự tĩnh lặng hoài niệm của riêng mình. Và đây là một thứ khá tuyệt vời. Dù bất cứ ai khác có nói gì đi nữa.

Chú thích

[1] Chuỗi cửa hàng cà phê và bành cam vòng